Thời gian để sống, thời gian để chết là một câu chuyện về chiến tranh thế giới thứ hai. Một trong số những tác phẩm về chiến tranh hay nhất của Erich Maria Remarque.
Nhân vật Gơrebe trong chuyện là một người lính trẻ, chiến đấu trong những ngày thua trận liên tiếp của Phát xit Đức ở mặt trận Nga. Anh là một người lính kỳ cựu đã từng chiến đấu ở Pháp, Hà Lan, Châu Phi những vùng đất mà Phát xít Đức đã tấn công và chiến thắng với thế áp đảo. Anh tin vào chế độ, tin vào bộ máy tuyên truyền rằng nước Đức là chính nghĩa khi tiến hành chiến tranh với các nước khác.
Anh lính trẻ hoàn thành nhiệm vụ của mình mà không suy nghĩ gì nhiều. Anh tuân lệnh chỉ huy bắn những du kích Nga để trả thù cho những người lính Đức bị chết, vậy thôi.
Tại nước Nga, khi Phát xít Đức bắt đầu sa lầy và thua trận, anh bắt đầu cảm nhận thấy sự vô nghĩa của cuộc chiến tranh, rằng anh chỉ là công cụ cho những mục đích hết sức không rõ ràng và của một nhóm người nào đó.
Gorebe được về phép thăm nhà trong thời gian ngắn. Chuyến đi đã thay đổi toàn bộ suy nghĩ của anh. Anh không tìm thấy bố mẹ, gia đình vì cả khu nhà anh đã bị bom ném sập. Cảnh hoang tàn của hậu phương từ những cuộc ném bom của quân đồng minh làm anh sững sờ. Anh gặp lại bạn bè, thầy giáo cũ, người quen…cuộc sống của họ đầy bi đát. Không chỉ người Do Thái mà cả những người Đức chân chính dám nghi ngờ chế độ cũng đang phải sống trong cảnh đói khát, tuyệt vọng, bị hành hạ về tinh thần và thể xác. Họ sống trong sợ hãi.
Những kẻ tay chân cho chính quyền, Gestapo, SS thì đàn áp dã man những người chống đối, tìm cơ hội trả thù đê hèn những người yếu thế và lợi dụng thời thế để bóc lột sống trong xa hoa, hoan lạc.
Tuyệt vọng và mất phương hướng Gorebe đã lấy tình yêu với cô bạn cũ Elidabet làm cứu cánh cuộc đời. Anh đã kết hôn với cô và sau đó quay trở lại mặt trận.
Trở lại mặt trận nước Nga, người lính trẻ vật vã giữa những luồng bom đạn, chứng kiến sự thua trận của quân Phát xít Đức đã tới gần. Ký ức về hạnh phúc ngắn ngủi của anh với người vợ trẻ, tưởng là cứu cánh cho cuộc đời anh giờ lại trở thành nguồn đau khổ của anh.
Trong bối cảnh đó, anh được giao việc giam giữ những người dân Nga. Khác với trước đây, anh đã không còn bàng quan với số phận của họ. Việc anh bắn chết tên SS mà theo anh là sản phẩm của đế chế, một chiếc máy giết người vô cảm, đã thể hiện thái độ của anh đối với chế độ mà anh đang phục vụ. Những người dân Nga hay du kích Nga mà anh cứu sống đã bắn chết anh. Hành động đó chưa chắc đã là tàn bạo vô ơn vì đằng nào thì Gorebe cũng đã chết cả về thể xác lẫn tâm hồn rồi. Cái chết có thể là sự giải thoát cho anh
EMR là nhà văn mà tôi rất thích. Các tác phẩm của ông đều về chiến tranh hoặc về cuộc sống sau chiến tranh. Truyện của ông có văn phong đơn giản, trong sáng và luôn rất nhân văn./.